ReÂżyseria-Andriej Tarkowski
Scenariusz Arkadij Strugacki , Borys Strugacki
ZdjĂŞcia-Georgi Rerberg
Muzyka-Edward Artemiew
Czas trwania: 163 min.

Stalker – tytuÂłowy bohatera filmu Andrieja Tarkowskiego – to jurodiwyj, zakorzeniona w kulturze rosyjskiej postaĂŚ „szaleĂąca chrystusowego”, ktĂłry wybiera specyficznÂą drogĂŞ do ÂświĂŞtoÂści ujawniajÂąc wady i grzechy ludzi bez wzglĂŞdu na obowiÂązujÂące normy i czekajÂące go upokorzenia.

Film rozpoczyna scena, gdy bohater trudni¹cy siê w przeprowadzaniu ludzi przez zamkniêt¹, ogrodzon¹ strefê, w której zgodnie z legendami panuj¹ nadprzyrodzone moce, wymyka siê z domu, aby zabraÌ Pisarza oraz Profesora w podró¿ do tajemniczej komnaty, która podobno spe³nia marzenia. Jak siê póŸniej okazuje, jest to podró¿ inicjacyjna.

Ten film nauczy was myÂśleĂŚ 

Ksi¹¿ka Strugackich pt. "Piknik na skraju drogi“ nie naleÂżaÂła do najlepszych, jakie czytaÂłem. Za wolno siĂŞ rozwijaÂła – tak naprawdĂŞ ciekawie zaczynaÂło byĂŚ w 3 rozdziale.Opowiada wiĂŞc ona o Stalkerze, czÂłowieku trudniÂącym siĂŞ oprowadzaniem ludzi po Strefie. Czym jest Strefa? Obszarem, na ktĂłrym wci¹¿ utrzymuje siĂŞ promieniowanie po lÂądowaniu kosmitĂłw, ktĂłre miaÂło miejsce dawno temu. Sama strefa – poza wysokim promieniowaniem – oferuje teÂż inne atrakcje niezbyt przyjazne czÂłowiekowi z anomaliami na wierzchu. Na dodatek stanowi teÂż sama w sobie oddzielny, rozumny – zdaje siĂŞ – system rzÂądzÂący siĂŞ wÂłasnymi prawami. Decyduje, kto przeÂżyje w jej granicach, kto z nich wyjdzie, a kto zostanie ostrzeÂżony..

W tych warunkach Stalkerzy czujÂą siĂŞ jak ryby w wodzie, wiĂŞc ich usÂługi sÂą wysoko cenione – tym razem przeprowadza dwĂłch ludzi: Profesora i Pisarza ku legendarnemu miejscu, gdzie podobno czÂłowiek moÂże speÂłniĂŚ moÂże swoje najskrytsze i najszczersze Âżyczenie. O ile dojdzie..

W tym miejscu czujê siê upowa¿niony do ostrze¿enia was: to nie jest adaptacja w pe³nym tego s³owa znaczeniu: z ksi¹¿ki zaczerpniêto w sumie tylko postaÌ Stalkera i Strefê, która tutaj jest zupe³nie inna: brak promieniotwórczoœci, brak skafandrów, brak atmosfery innoœci: ca³oœÌ wygl¹da do z³udzenia jak pastwisko. Kosmici zostali zast¹pieni przez meteoryt, który specjalnie nikogo nie obszed³. Jednak fakt pozosta³ faktem: Strefa ¿yje. Myœli. Czuje. Ci, co ksi¹¿kê czytali, pewnie nie tego oczekiwali (tak jak ja), ale wystarczy prze³kn¹Ì braki wzglêdem ksi¹¿ka - film (a jak czyta³eœ to nawet tego problemu nie masz), by dotrzeÌ do warstwy w³aœciwej, któr¹ Tarkowski chcia³ osi¹gn¹Ì. I osi¹gn¹³. I to jak! Nie wiem od czego zacz¹Ì, w co rêce w³o¿yÌ?

MoÂże od tego, Âże jest to jeden z najbardziej przemyÂślanych filmĂłw w historii. Nie ma tu ani jednego (!) ujĂŞcia, ktĂłre nie byÂło by potrzebne, czemuÂś by nie sÂłuÂżyÂło. Doskonale wiedziano, gdzie naleÂży postawiĂŚ kamerĂŞ, by ta byÂła niemal zawsze w centrum wydarzeĂą, by wystarczyÂł zaledwie jej obrĂłt, by plenery caÂłkowicie siĂŞ zmieniÂły, by ujĂŞcia byÂły maksymalnie dÂługie, a tym samym – nie byÂło zaburzenia ciÂągu wydarzeĂą, wytrÂącenia widza z rytmu poprzez ciÂągÂłe przeskoki kamery pomiĂŞdzy kolejnymi bohaterami. Dodatkowo wraÂżenie robiÂą nietypowe, czarno-brÂązowe kadry nadajÂące filmowi klimat innoœÌ, stĂŞchÂłoÂści.
DziĂŞki szczÂątkowym dialogom i genialnej – powolnej i spokojnej – grze aktorĂłw, film jest niesÂłychanie cichy: widz miĂŞdzy kolejnymi wywodami ma czas, by pomyÂśleĂŚ, popatrzeĂŚ na te krajobrazy, podumaĂŚ... WyciszyĂŚ siĂŞ. ZastanowiĂŚ.

Nad czym? Tutaj zaczyna siê temat-rzeka i istne pranie mózgu: co jest dla Ciebie tak naprawdê wa¿ne? Mo¿e ju¿ to masz? Co jest twoim marzeniem, twoj¹ wiar¹? Czy wierzysz bo wiesz, chcesz czy musisz? Jednoczeœnie zaczynasz mieÌ wra¿enie pu³apki: czy Strefa na pewno istnieje? Mo¿e jej wyj¹tkowoœÌ jest tylko wymys³em, a Stalkerzy po prostu ci¹gn¹ grube pieni¹dze z ludzkiej niewiedzy? By³ jakiœ meteoryt, jednak na terenie Strefy da siê ¿yÌ: czemu wiêc jest tak pilnie strze¿ona przez wojsko?

MĂłwiĂŞ to otwarcie: piszĂŞ te sÂłowa niemal na ÂświeÂżo po seansie w kinie – ale tak naprawdĂŞ upÂłynÂą tygodnie, miesiÂące (lata?) zanim naprawdĂŞ doceniĂŞ to, co wÂłaÂśnie zobaczyÂłem. Jeszcze nie czas, jeszcze nie teraz. Z tobÂą bĂŞdzie to samo.

Jest w tym filmie scena, gdy bohaterowie znajdujÂą siĂŞ przed swym celem – ale do niego nie wchodzÂą. SÂą tego Âświadomi. Jednak kamera do niego wchodzi, pozwalajÂąc widzowi zastanowiĂŚ siĂŞ nad swoim Âżyczeniem. WrĂŞcz to czuĂŚ, jak reÂżyser mĂłwi: teraz, po tym wszystkim, co usÂłyszaÂłeÂś i zobaczyÂłeÂś, czego pragniesz? Wiesz, czy nie jesteÂś jeszcze pewien?

I bardzo dobrze...